Intonacja w mowie

Intonacja w mowie to ważny element brzmieniowych właściwości mowy, który wpływa na jej odbiór przez otoczenie, wyrażanie emocji oraz ogólne wrażenie wypowiedzi. Intonacja mowy przekazuje informacje o intencji wypowiadanych słów, nastroju mówcy, a nawet o jego cechach charakteru czy temperamencie. Skupiając się na właściwej intonacji możliwe jest wywoływanie wpływu na współrozmówców lub klientów. Intonacja zazwyczaj jest składnikiem intuicyjnym i naturalnie intonujemy wypowiedzi w zależności od kontekstu, sytuacji, otoczenia, roli w społeczeństwie lub naszych słuchaczy, lecz w wypadku zaburzeń prozodii mowy (dysprozodia) mogą pojawić się znaczne trudności w komunikacji i warto wówczas wypracować świadomy sposób intonowania w mowie. Ponadto odpowiednie intonowanie wypowiedzi wpływa na jej czytelność oraz odpowiednią interpretację naszych słów przez innych. Niewłaściwe lub zbyt mało wyraziste intonowanie wypowiedzi często prowadzi do nieporozumień, kłótni czy złego odbioru nas lub naszych słów.

Intonacja w mowie – co to jest?

Czy wiesz, że mowa i śpiew mają wiele wspólnych komponentów? 

Czy jesteś świadomy, iż w czasie mówienia tworzysz swego rodzaju melodię?

Czy kiedykolwiek przypuszczałeś, że mówisz na konkretnych dźwiękach?

Intonowanie w mowie to nadawanie swojej wypowiedzi formy melodii. Mówiąc najprościej to sposób mówienia z nieświadomymi lub celowymi zmianami dźwięków mowy w zależności od intencji wypowiedzi, nadawanie jej kierunku wznoszącego, opadającego, statycznego lub zmiennego. Z zagadnieniem intonacji ściśle powiązane jest też akcentowanie, gdyż sylaba akcentowana również wpływa na formę kształtowania się tej melodii. O intonacji mowy najczęściej można usłyszeć w kontekście „zaciągania po śląsku” lub mówienia mową kojarzoną z kresami. Niektóre osoby naturalnie, swobodnie i poprawnie intonują swe wypowiedzi, dzięki czemu są one przekazywane zgodnie z intencją, a mowa wydaje się atrakcyjna, ciekawa – taka, że chce się kogoś słuchać. Takie przypadki to niestety zdecydowana mniejszość. Najczęściej nasza mowa jest albo monotonna albo przesadnie zróżnicowana interwałowo (przerysowane intonowanie jak w trakcie czytania bajek).

Zła intonacja w mowie, czyli jaka?

Wiele osób ma niewłaściwą intonację, a winowajcami są nauczyciele oraz rodzice. Jako dzieci zostaliśmy nauczeni bardzo prymitywnego sposobu intonowania wypowiedzi, przecież każdy z nas pamięta z lekcji języka polskie zasady:

• Przecinek oznacza, że należy ostatni wyraz (sylabę) zaintonować w kierunku wznoszącym
• Kropka na końcu zdania to kierunek opadający
• Znak zapytania to sygnał, że należy całą wypowiedź zaintonować w wypowiedź tonem wznoszącym 

W najprostszym podziale ton głosu podzielić można na wznoszący, opadający oraz statyczny, lecz kwestia intonowania nie jest tak prosta. Zresztą sam się przekonaj i wykonaj ćwiczenie na intonację mowy:

Spróbuj teraz zgodnie z tymi wbitymi nam do głowy w młodości regułami, przeczytać poniższy fragment tekstu (koniecznie na głos): “Czy jesień jest Twoją ulubioną, upragnioną i utęsknioną porą roku, która sprawia, że cały rok z niecierpliwością zerkasz do kalendarza, odliczasz dni, by poczuć magię tej jakże barwnej, różnorodnej części roku?”

Możesz śmiało zarejestrować swoją mowę, by dokładnie przeanalizować swój sposób intonowania.

Czy dostrzegasz, jak często Twój ton mowy był wznoszący, jak wiele razy dobierałeś powietrze, a całość tworzyła wrażenie lekko nerwowej i wyjąkanej? Brakowało płynności, swobody i melodyjności, która miałaby szanse zaistnieć gdyby nie liczne przecinki, które są podyktowane zasadami pisowni, a nie wymowy polskiej. Gdy czytając tekst dostrzegamy przecinek to automatycznie nasz głos idzie w górę i to nie leciutko, dyskretnie, lecz od razu o kilka całych tonów – a to o wiele za dużo. Właśnie taki typ modulowania wytrenowaliśmy we wczesnej młodości, a ponadto wiele osób jest przekonana, że to idealny i wzorowy styl intonowania wypowiedzi, który świadczy o ich elokwencji oraz inteligencji. 

Dlaczego źle intonuję? Powody złej intonacji w mowie

Być może zastanawiasz się, dlaczego właśnie Ty masz tak ogromne problemy z prawidłową intonacją lub mówisz monotonnie, czyli bez stosowania melodyjnej mowy. Istnieje wiele domniemanych powodów Twojego sposobu modulowania wypowiedzi:

Nie przykładasz wagi do emisji głosu, dykcji i ogólnie wypowiadania się

• Nauczyłeś się nieprawidłowego sposobu intonowania od swoich nauczycieli oraz pedagogów (złe wzorce)
• Posiadasz liczne wady wymowy oraz trudności ze swobodnym wypowiadaniem się (skupienie na artykulacji głosek)
• Jąkasz się
• Masz kłopoty ze słuchem (znaczny niedosłuch)
• Cierpisz na zaburzenia intelektualne lub emocjonalne (np. spektrum autyzmu)
• Masz problemy z wyrażaniem emocji oraz ekspresją
• Jesteś skrajnym introwertykiem
• Cierpisz na depresję i nie masz sił oraz motywacji, by jakkolwiek zmieniać wysokości dźwięków mowy
• Często przebywasz z osobami, które używają charakterystycznej intonacji w swoim dialekcie, jak np. Ślązacy, Górale czy ludzie z kresów 
• Mówisz biegle w kilku językach (każdy język posiada swój charakterystyczny sposób intonowania)
• Nie znasz podstawowych zasad intonowania i modulowania głosu

Najczęstszą przyczyną złej intonacji w mowie to wpojenie nam zasad przez nauczycieli oraz rodziców. Nie należy podejrzewać czy obwiniać ich o złe intencje, z pewnością zależało im na tym, by nasza mowa nie była monotonna i stąd ów reguły „dobrego intonowania”. Niestety powyższe zasady skutkują niewłaściwym tonem mowy w dorosłym życiu, nadużywaniem tonu wznoszącego, zbyt wysokim brzmieniem głosu, a także sztucznością i nienaturalnością. Obserwując mowę spontaniczną można dostrzec, iż jest ona zbyt monotonna, oparta na jednym dźwięku, pozbawiona wyrazu, energii czy właśnie dobrej intonacji. Jakkolwiek czytanie tekstu najczęściej skutkuje pojawieniem się karykatury intonowania głosu, ogromną amplitudą dźwięków mowy, a także permanentnego nadużywania tonu wznoszącego, czyli mowy pytającej. Pytający ton mowy jest nie tylko irytujący i rażący w odbiorze, ale również sprawia, że jesteśmy odbierani jako osoby mało kompetentne, nieprofesjonalne, nijakie, niezdecydowane i bez krzty charyzmy. 

Jak poprawić intonację mowy?

1. Nagraj jak czytasz fragment tekstu.
2. Wysłuchaj nagrania swojej mowy i oceń, czy jest ona zbyt monotonna czy przesadnie zaintonowana, ale też zwróć też uwagę na akcentowanie.
3. Zapisz swoje spostrzeżenia.
4. Jeśli Twoja mowa jest zbyt monotonna postaraj się stosować ton opadający lub wznoszący i ponownie przeczytaj ten sam tekst, natomiast jeśli nadużywasz tonu wznoszącego, a nagranie przypomina zbytnio śpiew, wtedy celowo przeczytaj tekst bez jakichkolwiek wychyleń interwałowych.
5. Wykonaj ćwiczenia na akcentowanie w języku polskim.
6. W codziennej mówię skupiaj się na tym, by zachować odpowiedni balans w kwestii intonacji.

Ze względu na to, iż w czasie tworzenia mowy mogą pojawić się zaburzenia percepcji brzmienia własnego głosu, warto byś poprosił profesjonalnego nauczyciela emisji głosu o diagnozę, wsparcie oraz oczywiście konkretne ćwiczenia, by nauczyć się dobrze używać intonacji w mowie.

Dobra intonacja mowy sprawi, że poczujesz się jak prawdziwy artysta, wokalista na scenie, który poprzez dźwięki może wyrażać siebie, dzielić się z innymi swoimi uczuciami i być prawdziwie sobą. Poczuj się jak wirtuoz i stwórz najpiękniejszą melodię z dźwięków swoich słów.