Impostacja głosu

Impostacja głosu – choć pojęcie to brzmi niezwykle enigmatycznie, w istocie każdy człowiek posiada i wykorzystuje zjawisko impostacji głosu. Oczywiście mówiąc o impostacji głosu mamy na myśli tę właściwą impostację, która jest kluczowa w pracy każdego wokalisty i mówcy, umożliwiając mu odpowiednie modulowanie głosem czy wydobywanie z siebie dźwięków o określonej wysokości, barwie i mocy. Dobra impostacja głosu polega na świadomym ustawieniu aparatu głosowego, oddechowego oraz rezonacyjnego, tak, by emisja głosu była nie tylko prawidłowa, ale gwarantowała również optymalne wykorzystanie możliwości danego głosu. Impostacja głosu to proces znacznie szerszy niż sama emisja głosu, obejmujący synergię oddechu, rezonansu i narządów ponad i powyżej krtani. Impostacja głosu to kolejny etap nauki emisji głosu mówionego oraz śpiewanego.

Prawidłowa impostacja głosu w mowie – zalety

Każdy zdrowy człowiek potrafi w lepszej lub gorszej estetyce komunikować się z otoczeniem, lecz opanowanie tego złożonego zagadnienia jakim jest impostacja głosu, daje każdemu (nie tylko tym profesjonalnym mówcom) szeroki wachlarz możliwości głosowych.

Oto podstawowe zalety dobrej impostacji głosu w mowie:

Uzyskanie pełnej kontroli nad własnym głosem – dobra impostacja głosu jawi się jako pewności siebie oraz swoboda w „bawieniu się” głosem
Wzmocnienie głosu – poprzez skorelowaniu ciśnienia wydychanego powietrza z pracą mięśni okołokrtaniowych możliwe jest uzyskanie zdecydowanie silniejszego głosu bez wysiłku
Zdolność do akcentowania i modulowania głosem – dzięki świadomości otwierania i zamykania konkretnych przestrzeni rezonacyjnych oraz ustawienia traktu głosowego dostrzegalna jest większa modulacyjność w głosie oraz dokonywaniu korekt w barwie głosu
Poszerzenie skali głosu w mowie – umiejętność mówienia głosem znacznie wyższym lub niższym niż „naturalny”
Zdrowie głosu – dobra impostacja głosu wymaga prawidłowej emisji głosu, która jest gwarantem utrzymania aparatu głosowego w zdrowiu i dobrej kondycji

Impostacja głosu w śpiewie – zalety

Wśród początkujących wokalistów można zaobserwować prawidłowe odruchy oddechowe, właściwą pracę aparatu artykulacyjnego, starania, by aktywizować konkretne przestrzenie rezonacyjne, lecz niestety głos wciąż nie brzmi dobrze, nie jest pełny, barwa nie jest zachwycająca, a ponadto zdarzają się fałsze. To właśnie problemy z impostacją głosu, czyli z odpowiednim ustawieniem głosu: każdy element osobno działa względnie prawidłowo, lecz nie występuje skoordynowanie tych wszystkich elementów, co skutkuje licznymi problemami wykonawczymi, szczególnie gdy niezbędne jest wyśpiewanie dynamiką forte wysokich dźwięków lub zmiana barwy głosu na cieplejszą, zaokrągloną, aby była adekwatna do treści piosenki. Problemy z impostacją głosu przejawiają się w trudnościach z płynną zmianą rejestrów z uwagi na to, iż niższe dźwięki rozbrzmiewają jedynie mocno, głęboko i ostro, zaś górna część skali jest delikatna, wychuchana, a głos drży lub się załamuje. Wokaliści brak dobrej impostacji odczuwają jako problemy oddechowe, kłopoty z utrzymaniem stabilnie dźwięku i chwiejnością w głosie, a także problemami z trafianiem w dźwięki (problemy intonacyjne). Praca nad dobrą impostacją głosu jest niezbędna, aby uzyskać piękne, pełne i mocne brzmienie głosu, a także móc swobodnie interpretować utwory poprzez wyśpiewywanie konkretnych emocji i uczuć. Zajęcia z impostacji głosu są podstawą edukacji każdego wokalisty, lecz z uwagi na poziom trudności tego zagadnienia, zwykle praca nad impostacją głosu trwa od roku do nawet kilku lat. Z czasem pracy nad tym procesem wokalista uzyskuje większą swobodę wykonawczą, zauważalne jest poszerzenie skali głosu, a przede wszystkim uzyskanie głębi w głosie, który nie jest już wytwarzany jedynie gardłem i strunami głosowymi, lecz pochodzi z głębi człowieka. Dawniej nauczyciele śpiewu zachęcali swoich studentów, by śpiewając wyobrażali sobie, że dźwięk nie powstaje. Strunach głosowych, lecz wytwarzany jest w dolnej części brzucha, płynie szeroką rurą aż do samej krtani a tam przez wokalistę kierowany jest do konkretnej lub konkretnych przestrzeni rezonacyjnych, zaś usta i znajdujące się w jamie ustnej narządy formują finalny efekt całej pracy, zgodnie z zamysłem wokalisty. Dzięki impostacji głosu możliwe jest uzyskanie takiej barwy i jakości głosu, jaką słyszymy w swojej głowie myśląc o „pięknym śpiewaniu”.

Jak uzyskać dobrą impostację głosu?

Aby osiągnąć dobrą impostację głosu, w pierwszej kolejności niezbędne jest opanowanie podstawowych zasad prawidłowej emisji głosu w stopniu co najmniej dobrym:

Prawidłowe oddychanie – nauka prawidłowego oddychania, czyli oddechu całościowego, brzuszno – przepono – żebrowego, który pozwala na optymalne wykorzystanie pojemności płuc i pełną kontrolę wydychanego powietrza (ekonomia oddechu)
Podparcie oddechowe – nauka podparcia oddechowego, polegająca na wytworzeniu odpowiedniego ciśnienia wydychanego powietrza oraz aktywacja napięcia mięśniowego mięśni brzucha, dna miednicy oraz tłoczni brzusznej
Wysoka pozycja dźwięku – utrzymywanie wysokiej pozycji dźwięki poprzez odpowiedni rezonans głowowy oraz śpiewanie na tzn. maskę, a także wypracowanie umiejętności świadomego ustawienia pozycji dźwięku w przestrzeni rezonacyjnej dla uzyskania konkretnego brzmienia
Praca z krtanią – odpowiednie ustawienie gardła i krtani w trakcie śpiewania – ćwiczenia mięśni odpowiedzialnych za ruchy krtani, szczególnie obniżanie jej, co w efekcie umożliwia swobodne operowanie barwą głosu ciemna – jasna, głęboka – płaska itp., ta zdolność jest też niezbędna do świadomego kontrolowania napięcia mięśniowego, aby unikać nadmiernego zmęczenia głosu i przeciążeń strun głosowych
Wizualizacja własnego głosu – rozwijanie wyobraźni dźwiękowej, która pozwala na świadome kształtowanie brzmienia, a także wytrenowanie nawyku myślenia i wizualizacji dźwięku przed jego wytworzeniem oraz wydobyciem ( „wyobraź sobie swój śpiew, usłysz go w środku, a dopiero potem śpiewaj)

Wysoka pozycja dźwięku

Wysoka pozycja dźwięku jest jednym z bardzo ważnych elementów prawidłowej impostacji głosu, który pozwala na uzyskanie jasnego i dźwięcznego brzmienia. Polega ona na skierowaniu dźwięku do górnych rezonatorów (czaszka, zatoki głowowe, oczodoły) oraz na tzn maskę (zatoki przynosowe, zęby górne, podniebienie twarde), co wzmacnia jego nośność i wyrazistość. Wysoka pozycja dźwięku jest szczególnie ważna w śpiewie operowym i klasycznym, gdzie wymagana jest maksymalne wzmocnienie głosu bez użycia mikrofonu. Technika ta nie tylko poprawia jakość dźwięku, ale również chroni aparat głosowy przed przeciążeniem, ponieważ umożliwia bardziej efektywne wykorzystanie ciała wokalisty jako naturalnego „wzmacniacza głosu”. Ćwiczenia na uzyskanie wysokiej pozycji dźwięku obejmują m.in. ćwiczenia mimiki twarzy, wymawianie samogłosek z otwartymi ustami przy uniesieniu górnej wargi, ćwiczenia oddechowe toru żebrowego oraz ćwiczenia górnych rezonatorów (np. mormorando).

Zajęcia z emisji i impostacji głosu

Podsumowując, impostacja głosu jest nieodzownym elementem profesjonalnej pracy z głosem, zarówno w kontekście śpiewu, jak i mówienia. Prawidłowa impostacja zapewnia nie tylko wysoką jakość dźwięku, ale również zdrowie aparatu głosowego. Profesjonalne zajęcia z emisji i impostacji głosu powinny stać się obowiązkowym szkoleniem dla wszystkich mówców, prezenterów, nauczycieli oraz wokalistów. Praca nad odpowiednim ustawieniem głosu wymaga systematycznego i świadomego treningu, obejmującego kontrolę oddechu, pracę mięśni krtaniowych, rezonatorów oraz rozwijanie wyobraźni dźwiękowej. Kto uczy impostacji głosu? Profesjonalny nauczyciel emisji głosu, zwykle jest to osoba, która ukończyła Akademię Muzyczną na Wydziale Wokalnym i posiada uprawnienia pedagogiczne. Oczywiście szczegółowy sposób impostacji głosu konkretnej osoby w znacznej mierze zależy od indywidualnych predyspozycji aparatu głosowego oraz rodzaju wykonywanej muzyki czy stylu mówienia. Reasumując dobra impostacja głosu jest gwarantem pięknego i zdrowego głosu zarówno w mowie, jak i śpiewie.