Rehabilitacja zaburzeń głosu

Rehabilitacja zaburzeń głosu to kompleksowe działania, które mają na celu nie tylko wyeliminowanie obecnych problemów z głosem, ale również przeciwdziałanie ich nawrotom. Głos jest jednym z podstawowych elementów identyfikacyjnych danej osoby – odzwierciedla jej indywidualne cechy, nastrój, a przede wszystkim służy komunikacji. Zdrowy głos umożliwia wyrażanie emocji i intencji, jednak w przypadku zaburzeń głosu staje się on matowy, pozbawiony dźwięczności, co prowadzi do dyskomfortu zarówno fizycznego, jak i psychologicznego. Rehabilitacja obejmuje nie tylko specjalistyczne zabiegi dostępne w gabinetach foniatrycznych, takie jak jonoforeza, galwanizacja, elektrostymulacja krtani, inhalacje czy kinesiotaping, ale również naukę prawidłowej emisji głosu. Kluczowym elementem terapii są ćwiczenia oddechowe oraz miękkie nastawienie głosowe, które pomagają pacjentom w poprawie jakości głosu. W procesie tym często uczestniczą lekarz foniatra, psycholog oraz rehabilitant głosu, ponieważ zaburzenia te mogą mieć różne podłoże, w tym także psychogenne.

Kiedy potrzebna jest rehabilitacja zaburzeń głosu?

Rehabilitacja głosu jest wskazana, gdy pomimo braku typowych objawów chorobowych (np. gorączki, kaszlu, kataru) chrypka, dysfonia lub częściowa afonia utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie. W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem foniatrą, który oceni stan narządów głosowych i wskaże odpowiednie leczenie. Kolejnym krokiem jest podjęcie pracy z nauczycielem emisji głosu, który pomoże pacjentowi wypracować prawidłowe nawyki fonacyjne, oddechowe i rezonacyjne, co pozwoli na skuteczną poprawę głosu i zapobieganie nawrotom zaburzeń.

Jak rozpoznać, że głos jest chory? Jak rozpoznać zaburzenia głosu? 

Objawy wskazujące na zaburzenia głosu i konieczność rehabilitacji głosu mogą być różnorodne, ale najczęstsze z nich to: 

• chrypka – permanentna, pojawiająca się po wysiłku głosowym, regularnie wieczorami lub w trakcie wysiłku głosowego 
• silna poranna chrypka, która wymaga dłuższego odchrząkiwania
• świsty podczas pobierania powietrza podczas mówienia
• skrócony czas fonacji, czyli możliwość mówienia aaaa tylko kilka sekund
• wyraźne napełnianie się żył na szyi oraz napinanie mięśni szyi podczas mówienia
• mały zakres głosu, czyli mówienie monotonne, prawie na jednym dźwięku
• wysiłkowy i parciowy sposób mówienia – wrażenie jak gdyby niezbędne było napięcie krtani i gardła, by wydobyć dźwięk
• nosowe i ochrypnięte brzmienie głosu
• brak kontroli nad wydobywanym głosem zarówno pod względem wysokości dźwięku jak i głośności 
• obniżenie lub podwyższenie głosu, które nie jest wynikiem świadomych działań
• drżenie głosu, brak stabilizacji dźwięku
• zadyszka podczas mówienia, wrażenie chuchania i intensywnego zużywania powietrza do wytwarzania dźwięku
• permanentne uczucie przeszkody w gardle
• częste infekcje krtani oraz górnych dróg oddechowych
• pojawianie się afonii (bezgłosu)
• uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła
• trudności z głośną i swobodną mową
• szybka męczliwość głosu (po 40 minutach głos jest przemęczony i pojawia się dysfonia)
• Występują parestezje gardłowo – krtaniowe, czyli pieczenie, drapanie, kłucie
• twarde lub chuchane nastawienie głosowe

Najczęstsze zaburzenia głosu

Czynnościowe zaburzenia głosu (dysfonie czynnościowe) to jedne z najczęstszych problemów głosowych. Ich charakterystyczną cechą jest brak zmian organicznych w krtani, takich jak guzki głosowe, polipy czy obrzęki. Problem tkwi w nieprawidłowym funkcjonowaniu mięśni krtani, co prowadzi do zaburzeń w produkcji głosu.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy dysfonii czynnościowych:

• Dysfonia hypofunkcjonalna – charakteryzuje się obniżonym napięciem mięśni krtani, co skutkuje słabym, cichym i często szumiącym głosem.
• Dysfonia hyperfunkcjonalna – w tym przypadku mięśnie krtani są nadmiernie napięte, co powoduje napięty, szorstki głos oraz uczucie wysiłku podczas mówienia.

Najpoważniejszą postacią zaburzeń czynnościowych jest afonia czynnościowa, czyli całkowita utrata głosu, wynikająca z nieprawidłowej pracy mięśni krtani. Choć te zaburzenia nie mają podłoża organicznego, długotrwałe ich ignorowanie, zwłaszcza w przypadku dysfonii hyperfunkcjonalnej, może prowadzić do powstania mikrourazów krtani i zmian organicznych, takich jak guzki głosowe czy obrzęki, wymagających leczenia chirurgicznego lub długotrwałej rehabilitacji

Pozostałe zaburzenia głosu: 

Porażenie krtani – fałdów głosowych, może przyjmować różne postaci od lekkich i właściwie niesłyszalnych w głosie po całkowitą afonię. Najczęstszą ich przyczyną są powikładania po wycięciu tarczycy, intubacji czy urazach, ale oczywiście zdarzają się idiopatyczne porażenia krtani.

Porefluksowe zapalenie krtani – zaburzenia i zmiany głosowe występujące wskutek zbyt kwaśnego środowiska w gardle górnym i dolnym. Często odczuwalne jest jako pieczenie w gardle lub przejawia się przez nawykowe odchrząkiwanie. 

Przewlekłe obrzękowe zapalenie krtani – występuje  najczęściej u kobiet powyżej 40 roku życia – następuje symetryczny lub niesymetryczny obrzęk krtani, który spowodowany jest paleniem papierosów, przeciążeniem głosu i nieprawidłową techniką. Głos jest niski chrapliwy, pojawia się twarde nastawienie, głos zmienia się na męski, a także występują trudności oddechowe. 

Guzki głosowe (śpiewacze) –  to najpopularniejsze zaburzenie głosu, które jest rezultatem nadużywania go oraz niewłaściwej techniki.  Guzki śpiewacze zwykle występują obustronnie w 1/3 przedniej długości u osób dorosłych. Konsekwencją ich występowania jest pojawienie się matowej barwy głosu, chrypki, szumów w czasie mowy, głos staje się niestabilny, a także występuje twarde nastawienie głosowe i trudności z ekonomicznym zużywaniem powietrza podczas fonacji. 

Polip fałdu głosowego – umiejscowiony zwykle na wolnym brzegu (jednym). Powstaje wskutek nadmiernego przeciążenia głosu w trakcie infekcji (długotrwały i intensywny kaszel).

Do rzadziej występujących zaburzeń głosu zalicza się: wiotkość krtani, ostre stany zapalne krtani, zmiany naczyniowe w krtani, brodawczaki i inne. 

Rehabilitacja zaburzeń głosu

Rehabilitacja głosu koncentruje się na przywróceniu prawidłowej emisji głosu, co jest możliwe poprzez poprawę kilku kluczowych elementów oraz wyuczenie właściwych nawyków oddechowych, fonacyjnych oraz rezonacyjnych.

Rehabilitacja głosu obejmuje zakres taki jak:

• Nauka prawidłowych odruchów oddechowych podczas emisji głosu – oddech dynamiczny z aktywizacją mięśni przepony, międzyżebrowych
• Wytworzenie podparcia oddechowego – umiejętność kontrolowania oddechu przeponowego pomaga regulować napięcie mięśni krtani, co jest kluczowe w rehabilitacji dysfonii hyper- i hypofunkcjonalnych.
• Synchronizacja pracy krtani i oddechu – fałdy głosowe powinny zacząć się zwierać dokładnie wtedy, gdy powietrze dociera do krtani. Jeśli zwierają się zbyt wcześnie lub zbyt późno, głos staje się szorstki, napięty lub słaby i szumiący.
• Prawidłowa postawa ciała – odpowiednie ułożenie żuchwy, szyi oraz całego ciała, by wspierało prawidłową emisję głosu i eliminowała nadmierne napięcia krtani
• Uaktywnienie narządów artykulacyjnych oraz odpowiednie ustawienie traktu głosowego – rozluźnienie mięśni żwaczy, obniżenie krtani oraz wydłużenie traktu głosowego
• Rezonans głosowy – wykorzystywanie konkretnych przestrzeni rezonacyjnych do wzmocnienia głosu oraz odpowiedniej modulacji
• Akcentowanie – prawidłowe akcentowanie wspiera mowę samogłoskową, która eliminuje siłową pracę strun głosowych
• Odpowiednie zwarcie fonacyjne – wytworzenie ciśnienia pod głośniowego umożliwiającego pełne zwarcie fonacyjne fałdów głosowych przy jak najmniejszym wysiłku. 
• Zwiększenie modulacyjności i elastyczności głosu – różnicowanie wysokości dźwięków i głośności
• Samokontrola – uświadomienie mechanizmów wpływających na jakość głosu oraz uzyskanie panowania nad głosem

Rehabilitacja zaburzeń głosu to proces wymagający współpracy z doświadczonymi specjalistami oraz systematycznych ćwiczeń, ale efekty mogą znacząco poprawić komfort życia i codzienną komunikację. Jeśli zauważasz u siebie jakiekolwiek problemy z głosem, takie jak chrypka, zmęczenie głosu czy trudności w modulacji dźwięku, nie zwlekaj z wizytą u foniatry, a następnie u profesjonalnego rehabilitanta głosu. Odpowiednia rehabilitacja pozwoli nie tylko odzyskać zdrowy głos, ale również zapobiegnie poważniejszym problemom w przyszłości. Skorzystaj z formularza kontaktowego i umów się na pierwszą rehabilitację głosu.